Đọc "Hạt Nắng" và "Tình Quê" thơ của Quang Chính

Dân tộc Việt Nam là dân tộc thi sĩ, trong mỗi người Việt Nam tiềm ẩn một nhà thơ, nên việc thầy giáo hiệu trưởng Quang Chính có hai tập thơ cũng không phải là điều lạ - hai trái thờ chưa thật chín nhưng đã có hương vị riêngấ Đó là sự hồn nhiên chân chất, sự dạt dào tình cảm đối với nghề, đối với đời, đối với thầy, với bạn, đối với mẹ và dĩ nhiên không thể thiếu tình yêu.

37 năm trong nghề, nhiều năm là hiệu trưỏng các trường tại quê hương Chương Mỹ nhưng thầy giáo Chính vẫn vẹn nguyên, tươi mới những rung động thuở mới vào nghề trước ngày khai giảng. Đối với anh, đó là ngày đẹp nhất. Tất cả như tinh khôi, như bừng lên ánh sáng rực rỡ sắc mầu (Mùa thu vàng„ hoa cúc/ Mặt người sáng như gương/ Mặt trời vừa thức giấc/ Hoa cỏ long lanh sương...)

Người ta vẫn nói nghề dạy học là nghề lái đò với nhiều ý nghĩa: cao quý có, chạnh buồn có, nhưng với Quang Chính, đó là niềm vui, niềm vui rộn rã của một bến sông tấp nập thân thương như bến sông quê anh với những con đò thực và cô lái đò thực. Chính cảm xúc đó đã làm cho người đọc quên đi tính ước lệ đã khá mòn của tứ thơ, của hình tượng thơ và chia sẻ với tác giả (Bến sông quê ồn ã/ Dòng sông cuộc đời chảy về trăm ngả/ Có người lái đò chỏ khách qua sồng/ Mặt trời lên đôi má thêm hồng/ Khắch mới lạ - lòng hồi hộp quảỉ Mái chèo thời gian khua nhanh hối hả/ Tiếng trống trường đã điểm niềm tin...)

Phải có một trái tim thd thường trực và nhạy cảm như thế nào mới có thể viết được những vần thơ xúc động khi một đồng nghiệp cao tuổi về hưu hay mọt cô giáo trẻ được giai thưởng cuộc thi giáo viên dạy giỏi (Thầỵ giáo về hưu - Cô giáo giỏi - Hạt nắng)

Phạt học trò một hình thức kỷ luật, một hình thức giáo dục bất đắc dĩ cũng thành thơ vì nó chạm đến lòng nhân ái, đức khoan dung của người thầy trở thành nỗi trăn trở và niềm mong ước trò tiến bộ (Phạt - Hạt nắng) Sự đôn hậu của nhà thơ - nhà giáo đã khiến anh nâng niu tất cả những kỉ niệm của đời mình từ tuổi thơ đi học, đến những người thầy đã mỏ lòng mở trí cho mình và cả những ngôi trường mà mình đã từng dạy học ỏ đó, những đồng nghiệp đã cùng dạy với mình dù chỉ một thời gian. (Gặp lại tuổi thơ - Hạt nắng - Tạm biệt trường yêu - Tình quê)

Đặc biệt bài thơ khóc thầy Nguyễn Quý Lạc là một bài thơ cảm động: Trải qua bao nắng dãi mưa dầu/ Nước thời gian nhuộm mái đầu tóc sương/ Đời thầy là một tấm gương/ Sâng ngời nhân cách - soi đường con đi.../Lệ rơi, gió thổi đìu hiu/Hoa thơm buồn héo, bóng chiều ngẩn ngơ/ Chúc thầy yên giấc ngàn thu/ Hồn thiêng thơm mãi bàn thờ đèn hương” (Thầy đi - Hạt nắng)

Là người con của nông thôn, đi dạy ỏ làng quê xa rồi về dạy trên quê hương mình, thơ Quang Chính đậm chất quê, tình quê. Tập thơ Hạt nắng có cả một bài thơ dài về qũe hương (Bài Quê hương tôi). Tập thơ thứ hai mang tên Tình quê, tieu biểu cho chùm thơ về quê hương là bài Sông Đáy, một bài có những câu thơ trong sáng, mượt mà tình yêu quê dịu dàng mà đằm thắm “Hẻ thu dòng nước trong xanh/ Hằng Nga chú cuội tắm mình Đáy giang/ Bờ sông ngô mía bạt ngàn/ Dâu xanh óng mượt ươm vàng cho tơ/ Đêm đêm trăng đến đòi thơ/ Chiều chiều gió đẩy Gâu hò mênh manự’ (Sông Đáy - Tình quê)

Yêu quê vì quê có truyền thống anh hùng từthuỏ Hai Bà Trưng đến thời đại Bác Hồ, yêu quê hương vì quê hương có truyền thống văn hoá và hiếu học, có những người con gái đảm đang hiền dịu (Quê hương tôi -Hạt nắng, Quê hương Ca - Tình quê). Yêu quê hương, yêu cả những điều bình thường giản dị của quê và tình yêu quê làm cho những điều đó trở nên nên thơ. Chợ Trượng (Tình quê) íà một ví dụ. Chợ họp "Bên dòng sông Đáy xanh irong/ Cây đa xoà bóng, cong cong mai đình” nhưng chủ thể trữ tình “yêu chợ" vì yêu người đi chợ “Thấy em đến hàng trầu không/ Tôi liền đến đó để cùng mua . cau... Chợ trưa - giờ đã vãn người/ Dùng dằng vẫn phải nói lời chia ta/, “Tình yêu > nước ban đầu là tình yêu những vật tầm thường nhất' (llia Erenbua). Ví như: “Dưa non sáng sỡm em trao/ Hương quê chân chất ngọt ngào lòng anh/ Gió đông ngọt mía quê mình/ Đường phèn đọng cả lung linh trăng vàng,ỳ (Tình quê - Tình quê).

Với Quang Chính, tình yêu quê vừa là khỏi đầu vừa là biểu hiện của tình yêu đất nước. Tình yêu ấy mở rộng ra đến mọi miền quê mà anh từng đặt chân đến (Thăm Hà Tĩnh - Thăm Thái Bình - Hạt nắng), (Một thoáng Ninh Bình - Vũng Tàu - Tình quê).

Tình bạn cũng là một chủ đề tình cảm thắm thiết trong thơ Quang Chính. Anh đã làm cả một bài thơ dài hdn 50 dòng thơ tặng . hai người bạn (Tri kỉ - Hạt nắng). Tình bạn ấy còn tươi xanh mãi đến khi đầu đã bạc, hay nói khác đi chính tình bạn đã làm cho họ trẻ mãi “Bốn hai (42) năm vẫn học trò/ Hồn nhiên dí dỏm ngây thơ yêu đời../ Sáu mươi tuổi vẫn trite- thẹn thùng/ Đôi tai ửng đỏ, má hồng hồng thêm” (Tháng tư - Hạt nắng).

Tình mẹ là tình cảm sâu nặng đã kết tinh, sâu lắng trong những vần thơ thương nhớ mẹ. Tình cảm chân thành không cần đến cách điệu mà lay động lòng người bằng những câu nói thường - lời con nói với mẹ “Đêm nay mẹ về gặp con/ Xanh như tàu lá héo hon thân gẩy/ Mắt con ứa lệ vơi đẵyỉ Quặn lòng thương mẹ tháng ngày cách xo/... Cả đời vẵt vả tảo tần/ Có quả mít chín Gủnợ phần cho con/ Con dạy học mài Kinh Mỗn/ Hơn trăm cây số, mùi thơm thoảng về"ẵ Tình thương mẹ đã Dầu nặng từ thud bé thỡ ô Cậu bé mồ côi cha khỉ mới mười hai tuổi. Cậu gánh nước từ giếng làng xa đổ đẩy bể nước của nhà để sẻ bớt gánh nặng chồ mô "Mộ hiền tẩn tảo hôm mai/ Chạy Qộồ lồ muối ĩhân gầy, gầy thêm... Đôi thũng nươG nặng trộn vai/ Chân run bụng đõỉ, đường ơài ƠQỈ tnom/ ước gì con có phép tiên/ Làm đầy bổ nước, mẹ hiền chắc vur. Hoá ra những gian nan thiếu thốn trong đời nhỉổu khỉ đã thành tài sản quý của tâm hổnễ Những đứa trẻ được sô' phận nuông chiều dễ trỏ thành ích Kỷ, KhOng có được điều đó.

Nhà thơ là những người đa cảm, vì thê đa tình. Ta trân trọng tình cảm của Quang Chính với người bạn đời. Ta ghi nhận sự chia sẻ sâu sắc của chủ thể trữ tình với người bạn trăm năm dù ta không hiểu cụ thể về những điều tác giả nói trong khổ thơ #,CíVổổ đờl không may mắn/ Nén nỗi đau trong lòng/ Vượt qua mọi con sóng/ Mặc gió giật bẵữ giông” (Tình em - Tình quê). Ta cũng cảm thông với những câu thơ tinh tác giả vỉet cho mọi người “Em xinh đẹp tựa trăng tròn/ Cớ sào đơn lẻ để buồn lòng ar (Song lẻ - Tình quê)

Một con người đã yêu quê hương đất nước, yêu con người đến vậy thì không thể không có những tâm trạng băn khoăn trăn trở trước những vấn đề của đất nước, của xã hội. Tình nhân thế, tình thế sự cũng là một chũ đề không kém sâu sắc trong thơ Quang Chính, tuy mức độ thành công về nghệ thuật biểu hiện còn là vấn đề phải bàn thêm.

Tôi thích tâm sự kín đáo của tác giả khi đứng trước Bến đò mây, nơi tác gỉả đã đến mấy chục năm về trước “Đợ/ế phà ỏ bến đò mây/ Bao nơi đổi mới bến này vẫn xưa” (Bến đò mây -Tình quê)

Ta thích thú khi đọc những câu thơ trữ tình phê phán mượn điển tích xưa “Đường Tăng có lúc thành người ác/ Bát Giói nhiều phen đạt thú vuĩ’. Nhưng ta không thích lối nối thẳng, dễ dãi, không có hình tượng trong các bài Cõ/ể í/ỡ/7 (Tình quê), hoặc chưa thấu đáo trong Quỵ luật (Tình quê), diễn giải và lí sự May rủi (Tình quê). Có lẽ đây mới ià những thể nghiệm đầu tiên của Quang Chính, và nói chung cả trong các phần đạt hơn của tập thơ, sự trau dổi nghệ thuật thơ của tác giả cũng còn phải nâng cao hơn nữa. Quang Chính đã có được cái gốc của thơ là cảm xúc và lòng say mê thơ, song để truyền được trọn vẹn cảm xúc ấy đến với người đọc thì lòng say mê thơ và cả một ít năng khiếu thơ vẫn là chưa đủ. Tuy nhiên với cáệi gốc ấy, cộng .với sự sống và vốn văn hoá của người thơ ấy, chúng ta có quyền hy vọng ở những bước tiến, những thành tựu cao hơn của anh ở những tập thơ sau hai tập thơ đầu Hạt nắ Và Tình quê.
• (1) Nxb Văn hoá Dân tộc - Quý I/2009 (2)